Çıkma müessesesi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) md.638 altında düzenlenmiştir. TTK md.638’e göre, eğer şirket sözleşmesinde ortaklara bir çıkma hakkı tanınmış ise (bu çıkma hakkının kullanılması belirli koşullara da bağlanabilir) ortaklar bu hakkını kullanmak sureti ile şirketten çıkabileceklerdir. Bunun haricinde şirket sözleşmesinde böyle bir hüküm olmasa dahi ortaklar, haklı bir sebebin varlığı halinde, dava açmak suretiyle mahkemeden ortaklıktan çıkmasına karar verilmesini de isteyebilirler. Ortaklara şirketten çıkma hakkını tanıyan ve bu hakkın kullanılmasını belirli şartlara bağlayan sonradan yapılacak bir şirket sözleşmesi değişikliği, esas sermayenin üçte ikisini temsil eden ortakların kararıyla alınabilir.
Çıkarma müessesinde ise, limited şirketin, bir ortağını, alacağı bir genel kurul kararı ile ortaklıktan çıkarması söz konusudur. Şirket’in bir ortağını, hangi sebeplerle ortaklıktan çıkarabileceği şirket sözleşmesinde öngörülebilir. Yine çıkma müessesesine paralel bir şekilde, şirket, haklı bir sebebin varlığı halinde, mahkemeye başvurmak suretiyle bir ortağının haklı sebeple çıkarılması isteminde de bulunabilir. Bir ortağın şirketten çıkarılma sebeplerinin sonradan şirket sözleşmesine konulmasına dair değişik, şirket sermayesini temsil eden tüm ortakların genel kurul toplantısında oy birliği ile karar almasıyla mümkün olur. Çıkarma kararının alınması için şirket bir genel kurul toplantısı yapıp şirket sözleşmesindeki hükme dayanarak bir ortağını çıkarma kararı almalıdır. Bir ortağın haklı sebepler dolayısıyla şirketten çıkarılması için mahkemeye başvurulması ve bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı şirketten çıkarılması kararı, ilgili genel kurulda temsil edilen oyların en az 2/3’ünün ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması koşulu ile alınır.
Çıkan ya da çıkarılan ortak, şirketteki esas sermaye payını ve buna bağlı malvarlıksal ve yönetsel haklarını kaybeder. Bu kaybın adeta bir denkleştirmesi olarak, kanun koyucu ayrılan ortağa esas sermaye payının gerçek değerine uyan miktarda ayrılma akçesi isteme hakkı tanımıştır. Ayrılma akçesini, ayrılan ortağa ödemekle yükümlü olan kişi bizzat limited şirketin kendisidir. Ayrılma akçesinin miktarı, ayrılan ortağın esas sermaye payının gerçek değeri temel alınarak hesaplanır. İlgili kanun maddesinin gerekçesi incelendiğinde, “gerçek değer” ifadesinin tespitinde en az “bilanço değeri” esas alınması gerektiği göze çarpar. Bunun haricinde, TTK md.641/2 uyarınca ayrılma akçesinin nasıl hesap edileceğinin şirket sözleşmesinde düzenlenmesi de mümkündür. Gelgelelim, bu düzenleme, keyfi, adalete tamamen ters ve müsadereye yakın bir sonuç doğuracak şekilde belirlenemez. Öte yandan, ayrılan ortak ile limited şirket, esas sermaye payının gerçek değeri üzerinde anlaşmış ise ayrılma akçesi bu anlaşılan değer olarak kabul edilir. Esas sermaye payının gerçek değeri üzerinde anlaşılamaması halinde, taraflardan birinin istemi üzerine “gerçek değer”, şirket merkezinin bulunduğu Asliye Ticaret Mahkemesi’nce belirlenir.
Çıkma ve çıkarma kavramlarını açıkladıktan sonra, burada şirketin kendi paylarını iktisap etmesi kurallarından bahsetmenin tam da sırasıdır. Zira, çıkma veyahut çıkarma neticesinde payları iktisap edecek kişi, bizzat limited ortaklığın kendisidir. Normalde, bir limited şirket kendi esas sermaye paylarını, sadece, bunları alabilmek için gerekli tutarda serbestçe kullanabileceği özkaynaklara sahipse ve alacağı payların itibarî değerlerinin toplamı esas sermayenin yüzde onunu aşmıyorsa iktisap edebilir. Bu kuralın bir istisnası, şirketten çıkma ya da çıkarma dolayısıyla esas sermaye paylarının iktisabı hâlinde bu sınırın yüzde yirmi olarak uygulanacak olmasıdır. Lakin, yüzde onu aşkın kısım ya iki yıl içinde elden çıkarılmalıdır ya da sermaye azaltımı yoluyla itfa edilmelidir.
İşbu bilgi notundaki değerlendirmeler herhangi bir hukuki kanaat niteliğinde değildir. Bu değerlendirmelerden ötürü Demircioğlu Koçak Avukatlık Ortaklığı’na herhangi bir sorumluluk atfedilemez. Bilgi notunun konusu hakkında detaylı bilgi ve profesyonel destek almak için ekibimizle iletişime geçilmesini tavsiye ederiz.